1
Hadislarni oʻrganuvchi tadqiqotchi isnodning Muhammad (s.a.v.)ga yetib borgani yoki sahoba va tobeinlarda toʻxtaganini ajratib olishi muhim masalalardan hisoblanadi. Chunki hadislarning rad etilishiga sabab boʻluvchi illatlar ............... koʻp uchraydi.
“marfuʼ”ning “mavquf”, “mavquf”ning esa “marfuʼ” tarzida rivoyat qilinishi
Mavzuni nomi nima?
MARFUʼ VA MAVQUF HADISLARNI AJRATISH YOʻLLARI. RIVOYATLAR JAMLASH: MUTOBAOT VA SHAVOHID
Hadis matni sahobiyning gapi, ishi yoki “taqrir”iga taalluqli boʻlsa, u ............ hadis hisoblanadi.
“mavquf”
Hadis matni sahobiyning gapi, ishi yoki “taqrir”iga taalluqli boʻlsa, u “mavquf” hadis hisoblanadi. Manbalarda u ......... deb ham ataladi.
“asar”
Baʼzida “mavquf” atamasi sahobiylardan boʻlmagan kishiga nisbat berilgan xabarga ham ishlatilishi mumkinmi?
Ha
Agar matn tobein yoki tabaa tobeinga nisbat berilgan gap yoki ishga taalluqli boʻlsa, u ....... hisoblanadi.
“maqtuʼ”
Yodda saqlash kerakki, rivoyatga “mavquf” hukmini berishda uning tarkibida.........likka dalolat qiluvchi belgilar yoʻqligiga ishonch hosil qilish zarur.
“marfuʼ”
Muhaddislar “marfuʼ”ni qanday turlarga boʻlganlar?
“ochiq-oydin marfuʼ” hamda “hukmiy marfuʼ”
“ochiq-oydin marfuʼ” da qanday rivoyat qilinadi?
Sahobiy xabarni Rasululloh (s.a.v.)ga nisbat berib rivoyat qiladi.
Hadis toʻplamlarida ...........................feʼllari “هللا رسول “bilan birgalikda qoʻllash orqali sahobiy tomonidan qilingan rivoyatlar “marfuʼ” hisoblanadi.
“كذا يقول“,” رأيت ",“سمعت” ,“قال لي” ,“أسمعني” ,“أنبأني” ,“أخبرني” ,“شافهني” ,“حدثني”
Baʼzida sahobiy feʼllarni buyruq maylida zikr qilib, “Rasululloh (s.a.v.) buyurdilar, qaytardilar” tarzida naql qiladi. Bu ham xabarning........... ekaniga dalolat qiladi.
“marfuʼ”
Anas ibn Molik: “Bilol azonni juft-juft qilib, iqomatni esa toq-toq qilib aytishga buyurildi” ushbu hadis qaysi turga mansub?
“Hukmiy marfuʼ”
Rasululloh (s.a.v.)dan rivoyat qilingan: ...................................., deb xulafoi roshidinning joriy qilgan odatlari ham sunnat hisoblanishini taʼkidlaganlar.
“Sizlar mening sunnatimni va toʻgʻri yoʻlda bardavom boʻlgan xulafoi roshidinlarning sunnatini mahkam ushlang. Uni oziq tishlar bilan mahkam tishlab oling”
Baʼzida sahobiy hadisda “u kishining zamonida mana bunday qilar edik”, “mana bunday qilinar edi” kabi iboralarni qoʻllaydi. Bu esa, hadisni deb hisoblanishiga sabab boʻladi.
“hukmiy marfuʼ”
Kimning taʼkidlashicha, muhaddislarning koʻpchiligi hamda faqihlar sahobiylarning “mana bunday qilar edik” degan iboralar bilan naql qilgan rivoyatlari mavquf hisoblanadi?
Imom Navaviy
Sahobiylarning ijtihod orqali bilish mumkin boʻlmagan voqea va hodisalar, savob va gunoh haqidagi xabarlari ham .............. deb baholanadi.
“hukmiy marfuʼ”
Gʻaybiyot (jannat va doʻzax, qiyomat oldi voqealari), amallar uchun maʼlum miqdordagi savob yoki gunoh toʻgʻrisidagi xabarlar ham ........... dir.
“hukmiy marfuʼ”
Gʻaybiyot (jannat va doʻzax, qiyomat oldi voqealari), amallar uchun maʼlum miqdordagi savob yoki gunoh toʻgʻrisidagi xabarlar ham “hukmiy marfuʼ”dir. Taʼkidlash zarurki, ushbu oʻrinda sahobiyning .............. ham shart qilingan.
Avval ahli kitoblardan boʻlmagani yoki ularning kitoblarini oʻqigan kishilardan boʻlmasligi
Kim baʼzi muhaddislarning “mavquf”ni tobeinga nisbat berilgan xabarga nisbatan ham qoʻllayverganlarini qayd qiladi?
Hofiz Iroqiy
Kim “marfuʼ” atamasini sahobiyning Rasululloh (s.a.v.)dan rivoyat qilgan soʻz va feʼlga nisbatan ishlatilishini qayd qilgan hamda sanadida sahobiy boʻlmagan har qanday rivoyatni unga qoʻshmagan?
Xatib Bagʻdodiy
Kim, qaysi kitobida: “Sahih hadis – u isnodi oxirigacha adolatli, zabtli kishilarning adolatli, zabtli kishilardan naql qilishi bilan muttasil boʻlgan hamda shoz va illatli boʻlmagan musnad hadisdir”, degan.
Ibn Saloh “Ulum al-hadis”
Hadis isnodlari tahlilining ikkinchi bosqichi, yaʼni bir isnod zanjirini toʻliq oʻrganib boʻlgandan keyingi qadam ..................... hisoblanadi.
ayni matnning boshqa isnod zanjirlari bilan yetib kelgan variantlarini jamlash
Muhaddislar hadisning faqat bir roviy tomonidan rivoyat qilinib, uning matniga muvofiq boshqa rivoyatning mavjud boʻlmasligiga nisbatan ikki atama ishlatgan boʻlib, ulardan birinchisi, hadisning isnodiga tegishli ............ boʻlsa, ikkinchisi, uning matniga tegishli ........... atamasidir.
“tafarrud”
“gʻarib”
........ atamasi hadisning rivoyat yoʻllarini tekshirish, uning “mutobeʼ” yoki “shohid”lari mavjudligi yoki yoʻqligini aniqlashga nisbatan ishlatiladi.
“eʼtibor”
“Mutobeʼ” so'zining istelohiy ma'nosi nima?
Roviyning boshqa bir roviyga uning shayxida yoki ulardan yuqoridagi kishiga ayni sahobiydan naql qilingan hadisda sherik boʻlishiga aytiladi.