OAV faoliyati sohasida xalqaro hamkorlik
«Факт журналистикаси» ва «мулоҳаза (фикр) журналистикаси» нима дегани? Бунда ахборотни етказишнинг қандай хусусиятлари мавжуд?
Журналистиканинг икки асосий тури ажратилади:
Факт журналистикаси – бу турда факт комментарига қараганда муҳимроқ ҳисобланади. Журналист нейтрал қолишга, фактларни аниқ манбалар орқали тақдим этишга ва ўқувчи онгига таянган ҳолда иш олиб боришга ҳаракат қилади. Унинг асосий вазифаси – ҳодисани холис тарзда кўрсатиш.
Мулоҳаза (фикр) журналистикаси – бу ерда факт билан бир қаторда журналистнинг шахсий муносабати ва шарҳи ҳам муҳим. Журналист ўқувчи ҳиссиётига таъсир қилади, маълум бир позициядан чиқиш қилади. Бу тур кўпроқ тарбиявий ва эмоционал таъсирга эга.
Бу икки услубнинг фарқи шундаки: бири ўқувчига мустақил хулоса чиқариш имконини берса, иккинчиси тайёр хулосани тақдим қилади.
Ommaviy axborot vositalarining siyosiy tizimdagi ikki tomonlama roli nimadan iborat?
OAV bir vaqtning o‘zida siyosiy jarayon subyekti (ya’ni hokimiyat va jamoatchilik fikriga ta’sir ko‘rsatuvchi mustaqil ishtirokchi) va siyosiy texnologiyalar vositasi (ya’ni siyosiy maqsadlar uchun foydalaniladigan ta’sir vositasi) hisoblanadi.
feyk bu?
Feyk news (inglizcha - soxta)- Soxta yangiliklar - ijtimoiy tarmoqlar va an’anaviy ommaviy axborot vositalarida qasddan noto‘g‘ri ma’lumot berish.
Yolg‘on, uydirma va soxta ma’lumotlarni o‘z ichiga olgan yangilik jurnalistikada feyk deb ataladi.
Фрейминг назарияси бу.....
Фрейминг назариясида (framing effect, eng. frame рамка, ҳошия) когнитив бузилиш ҳақида гап боради, бунда маълумотни тақдим этиш шакли унинг инсон томонидан қабул қилинишига таъсир қилади. Фрейм - ахборотни тақдим этиш усули бўлиб, унда журналист воқеликнинг маълум жиҳатларини ажратиб кўрсатади.
Davlat obrazi va imidji farqi
Davlat obrazi — bu mamlakat haqidagi umumiy, ko‘pincha o‘z-o‘zidan shakllangan tasavvurdur. Imij esa — ma’lum bir taassurot uyg‘otish uchun ataylab yaratiladigan va ongli ravishda konstruksiya qilinadigan obrazdir. Agar obraz to‘liq bo‘lmasligi yoki anglanmagan bo‘lishi mumkin bo‘lsa, imij esa aniq bir tasavvurni shakllantirishga qaratilgan maqsadli siyosat mahsulidir.
Ўзбекистонда ОАВ ривожланиш тенденцияси
Ўзбекистон медиалари глобаллашув жараёнлари асосида трансформация йўлидан бормоқда. Ҳозирги пайтда қуйидаги тенденциялар кузатилмоқда:
Интернет-нашрлар ва онлайн медиалар сони кескин ортиб бормоқда;
Блогосфера ва ижтимоий тармоқлар жамиятда муҳим ахборот манбаи сифатида шаклланмоқда;
Традицион медиалар (газета ва журналлар)нинг ўқувчилари сони қисқариб бораётгани кузатилади;
ОАВ халқаро стандартларга мос равишда ишлашга ҳаракат қилмоқда.
OAV va davlat o‘rtasidagi munosabat modellarini tushuntiring
Liberal model – mustaqil OAV hokimiyatni nazorat qiladi.
Avtoritar model – OAV davlat propagandasi qurolidir.
Aralash model – nazorat va tijorat manfaatlari uyg‘unlashgan.
Dezinformatsiya va noto‘g‘ri axborot (misinformation) o‘rtasidagi asosiy farq nimada?
Dezinformatsiya ataylab zarar yetkazish maqsadida tarqatiladi, noto‘g‘ri axborot esa tasodifan, yomon niyatsiz tarqatiladi.
Фреймларнинг турларини изохлаб беринг
Фреймларнинг уч тури мавжуд:
1. Қўллаб-қувватловчи фрейм - матбуот эътиборини воқеа-ҳодисанинг муайян жиҳатларига, унинг ортида турган тузилмаларга фойда келтирадиган жиҳатларга қаратади; 2. Медиа фрейм - воқеани аудиторияга маълум қолипда тақдим этиш; 3. Индивидуал фрейм - одамлар ОАВдан маълумотларни идрок этадиган образлар ва ғоялар. Таъсирли сарлавҳалар, графиклар, фон мусиқасидан (аудио, видео форматларда) фойдаланиш медиа маҳсулотини янада жозибали ва қизиқарли қилади.
Milliy brending (nation branding) tushunchasi qachon va kim tomonidan ilmiy muomalaga kiritilgan?
Milliy brending (nation branding) tushunchasi 1996 yilda mashhur britaniyalik olim va maslahatchi Saymon Anholt (Simon Anholt) tomonidan ilmiy muomalaga kiritilgan.
UzA qachon tashkil etilgan va axborotini qaysi tillarda tarqatadi?
UzA o‘z tarixini 1918 yilda Toshkentda RosTA bo‘limi ochilishidan boshlaydi. 1992-yil 5-fevralda Prezident farmoniga muvofiq, u O‘zbekiston Milliy axborot agentligiga aylantirilgan.
Agentlik axborotni o‘zbek, rus, ingliz, fransuz, nemis, ispan, arab, qozoq va xitoy tillarida tarqatadi.
МАССМЕДИА ТАЪСИР ҚИЛИШ ВОСИТАЛАРИ
Логосфера - ("логос" сўзидан) маданиятнинг тафаккур ва нутқ соҳасини ифодаловчи фалсафий категория.
Эйдосфера - босма ва интернет ОАВ кенг қўлланиладиган график ва тасвирий шакллар дунёси.
Акусфера, маданиятнинг товуш шакллари дунёси
Латерал (қўшимча) дастурлаш одамнинг онги ва иродасини четлаб ўтиб, инсон хулқ-атворига таъсир қилади. Латерал фикрлардаги асосий нарса доимо орқада қолади ва одамлар томонидан аниқ нарса сифатида қабул қилинади. Бизнинг онгимиз латерал, яъни билвосита, билвосита дастурланади (латерал - ён, кўндаланг, горизонтал, қўшимча, иккинчи даражали, четда жойлашган).
“Gazeta o‘rdagi” iborasi qanday paydo bo‘lgan va u nimani anglatadi?
XIX asrda belgiyalik Kornelissen “bir o‘rdak 19 o‘rdakni yeb qo‘ydi” degan uydirma maqola yozgan. Shundan beri yolg‘on xabarlarni “gazeta o‘rdagi” deb atashgan.
Медиатаълимнинг аҳамияти ва долзарблиги кайси жихатлар билан белгиланади
Медиатаълимнинг аҳамияти ва долзарблиги иккита асосий жиҳат билан белгиланади:
Бир томондан, медиатаълим сиёсат ва бошқа ҳокимият элиталари қўлидаги восита бўлган оммавий ахборот воситаларининг манипулятсион таъсиридан ҳимояланишнинг муҳим воситаси вазифасини бажаради.
Бошқа томондан, медиатаълим фуқароларнинг медиа муҳит ва медиамаданиятда онгли иштирокини рағбатлантиради, бу эса фуқаролик жамиятини самарали ривожлантиришнинг асосий жиҳатларидан бирига айланади.
2025 йилда кайси нуфузли телеканалларидан бирининг офиси Тошкентда расман очилди
2025 йил июль ойида Тошкентда дунёдаги энг нуфузли Euronews телеканалларидан бирининг офиси расман очилди
Миллий ахборот агентлиги УзАнинг халқаро ҳамкорлиги
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги (ЎзА) 1918 йилдан фаолият олиб боради.
5 февраля 1992 года Указом Президента реорганизовано в Национальное информационное агентство Узбекистана.
Бугунги кунда у қатор халқаро ҳамкорлик йўлга қўйган:
Покистоннинг APP, Қирғизистоннинг «Кабар», Мўғулистоннинг MONTSAME, Италиянинг ANSA, Хитойнинг «Синьхуа», Саудия Арабистонининг SPA, Туркиянинг «Анадолу», БААнинг WAM, Жанубий Кореянинг Yonhap, Белоруссиянинг БелТА, Азербайжоннинг «Тренд» ва «АзерТАЖ» каби агентликлари билан.
ЎзА, шунингдек, МДҲ Информсовети ҳамда Ислом ҳамкорлик ташкилоти агентликлари ассоциацияси аъзоси ҳисобланади.
Бу ҳамкорлик Ўзбекистоннинг жаҳон медиа майдонидаги нуфузини оширишга хизмат қилади.
ОАВ глобал сиёсатдаги вазифалари
Ахборот - халқаро кун тартибини шакллантириш.
Талқин қилиш (фрейминг) - дунё воқеаларини талқин қилишнинг маъно чегараларини аниқлаш.
Коммуникатив - давлатлар, халқлар ва халқаро ташкилотлар ўртасидаги алоқа.
Сафарбарлик - жамоатчилик фикрига таъсир ўтказиш, ташқи сиёсий ҳаракатларни қўллаб-қувватлаш ёки қоралаш.
Назорат - жамоатчилик фикри босими орқали қарор қабул қилишга таъсир кўрсатиш.
Deepfake texnologiyasining mohiyati nimada? Qachon qayerda paydo bo'lgan
Sun’iy intellekt yordamida yuz, ovoz va mimikani o‘zgartirib, realga o‘xshash soxta video yoki audio yaratish texnologiyasi.
uNeyron tarmoq kontent fragmentlarini asl tasvir ustiga qo‘yadi. Shu tarzda video yoki audio trekda yuz, mimika, imo-ishoralar va ovoz almashtiriladi.
Dipfeyk texnologiyasini 2014-yilda Stenford universiteti bitiruvchisi va Monreal universiteti aspiranti Ya. Gudfellou ixtiro qilgan.uAmmo bu texnologiya 2017-yilda o‘z nomini oldi. Reddit foydalanuvchisi mashhurlarning yuzlari aks etgan bir nechta nomaqbul videolarni yaratdi. Ushbu foydalanuvchining niki Deepfake edi, shuning uchun bu so‘zni mohiyatan o‘xshash texnologiyalarni ifodalash uchun ishlatish boshlangan.
Л.Мастерманнинг фикрича Медиатаълим бу......
Медиатаълим, Л.Мастерманнинг фикрича, таҳлил қилиш, танқидий фикрлаш ва медиатехнологиялардан фойдаланишга ижодий ёндашиш кўникмаларини ўрганиш ва ривожлантириш жараёнидир.
Медиатаълимнинг мақсади шахсда медиа контент билан ишлаш компетентлигини шакллантиришдир. Бу одамларга медиа ресурсларидан онгли ва масъулият билан фойдаланишга ёрдам беради.
Ўзбекистонда озиқ-овқат чиқиндиларини камайтириш бўйича олиб борилаётган саъй-ҳаракатлар ҳақида видеоматериал кайси жахон оавсида
«Fighting food waste in Uzbekistan» — CNN Business телеканалида Ўзбекистонда озиқ-овқат чиқиндиларини камайтириш бўйича олиб борилаётган саъй-ҳаракатлар ҳақида видеоматериал. CNN+2iofs+2
“Dunyo” Axborot agentligi qachon tashkil etilgan?
2018-yil 5-apreldagi Prezident farmoniga muvofiq — “O‘zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligi tizimini tubdan takomillashtirish va uning tashqi siyosiy hamda tashqi iqtisodiy faoliyatning ustuvor yo‘nalishlarini amalga oshirishdagi mas’uliyatini kuchaytirish choralari to‘g‘risida” — TIV tarkibida “Dunyo” Axborot agentligi va Mediatsentr tashkil etilgan.
ОАВдан фойдаланишнинг асосий технологиялари
PR ва имиджмейкинг - лидер/партиянинг ижобий образини яратиш.
Медиа-спин (медиа спин) - воқеаларни фойдали тарзда тақдим этиш.
"Қора PR " ва манипуляциялар - рақибларни обрўсизлантириш, сохта янгиликлар, ташламалар.
Сиёсий реклама ва тарғибот - электоратни ишонтириш учун йўналтирилган кампаниялар.
Ахборот урушлари ва сохта чақириқлар - таъсир ўтказиш ва идрок устидан назорат ўрнатиш учун кураш.
Qaysi xalqaro saytlar feyk xabarlarni tekshirish bilan shug‘ullanadi? Birinchilardan qaysi biri qachon qayerda ochilgan
FactCheck.org, Snopes.com, PolitiFact.com, Washington Post Fact Checker va boshqalar.
Snopes
1994-yilda David Mikkelson tomonidan “Urban Legends Reference Pages” sifatida ochilgan.
Internet tarixidagi birinchi mustaqil fakt tekshiruvchi sayt hisoblanadi. Keyinchalik “Snopes.com” nomi bilan mashhur bo‘lgan. Urban legendlar, feyklar, yolg‘on xabarlar, virusli xabarlardan tortib siyosiy feyklargacha tekshiradi.
ОАВга қарамликни (mediasystemdependency) биринчи тадқиқотчилари ким ва улар массмедидан фойдаланиш натижасида одамни ОАВга бўйсундиришга олиб келадиган кайси муҳим жиҳатни ажратиб кўрсатдилар
М.Л.Флер ва С.Болл-Рокешо (1976)
1) атроф оламни тушуниш учун;
2) Жамиятда конструктив ва самарали ҳамкорлик қилиш мақсадида;
3) ижтимоий воқеликдан озод бўлиш учун.
Бундан келиб чиқадики, ОАВ том маънода ўз мавжудлигининг бошиданоқ инсонга янги эҳтиёжларни юклаш қобилиятига эга, у эса, ўз навбатида, бунинг учун янги ва янги воситаларни яратиб, уларни сифатлироқ қондиришга интилади.
Кўп жиҳатдан, одамлар ОАВ қарамликка улар учун мавжуд бўлган кенг кўламли технологик воситалар туфайли "келишади."
Simon Anholt’ning “Olti burchak” modeli (Nation Brand Hexagon)ni izohlab bering
tourism, exports, governance, investment & immigration, culture & heritage, people.