Iqtisodiy tizim mohiyati va tuzilmasi
"Iqtisodiy tizim” nima degani?
Bu jamiyatdagi iqtisodiy jarayonlar, ularni amalga oshiruvchi subyektlar va ular orasidagi aloqalarning yaxlit, o‘zaro bog‘langan majmuasidir.
“Formatsion tasnif” nima degani?
Bu iqtisodiy tizimlarni tarixiy ishlab chiqarish usuli asosida sinflarga ajratishdir.
“Mulkchilikning iqtisodiy mazmuni” nima degani?
Bu boyliklarni o‘zlashtirish, ulardan foydalanish va daromad olish jarayonida namoyon bo‘ladigan real iqtisodiy munosabatlardir.
“Bozor modeli” nima degani?
Bu bozor munosabatlari qanday amalga oshishi va davlatning iqtisodiyotga qanchalik aralashishini belgilaydigan tizimdir.
“Davlat tasarrufidan chiqarish” nima degani?
Davlat mulki hisobidan boshqa mulk shakllarining paydo bo‘lishi va faoliyat yuritishi.
“Tarkibiy tuzilma” nima ma’noni anglatadi?
Bu iqtisodiy tizimni tashkil etuvchi qismlarning qanday tartibda joylashgani, ularning o‘zaro uyg‘unlashuvini bildiradi.
“An’anaviy iqtisodiyot” nima ma’noni anglatadi?
Bu xo‘jalik yuritish odatlar, urf-odatlar, qadriyatlar va tarixiy tajribaga tayanadigan tizimdir.
“Mulk obyektlari” nima ma’noni anglatadi?
Bu mulk egasi tasarruf qilishi mumkin bo‘lgan barcha vositalar, boyliklar, yer, ishlab chiqarish vositalari va boshqalardir.
AQSh bozor modelining asosiy ma’nosi nimada?
Unda davlat aralashuvi minimal bo‘lib, bozor mexanizmi iqtisodiy jarayonlarning asosiy tartibga soluvchisidir.
Xususiylashtirish nima ma’noni anglatadi?
Davlatga tegishli mulkning xususiy subyektlarga o‘tkazilishi, ya’ni mulk huquqining o‘zgarishi jarayonidir.
Iqtisodiy tizimning “uzviy bog‘langan butunlik” sifatida talqin qilinishi nimani anglatadi?
Uning barcha qismlari bir-biriga ta’sir qiladi, bir qismdagi o‘zgarish butun tizimni o‘zgartiradi.
Buyruqli iqtisodiyotning asosiy belgisi nima?
Iqtisodiy qarorlar davlat tomonidan markaziy tarzda qabul qilinadi va resurslar taqsimoti davlat rejalari orqali amalga oshiriladi.
Monostrukturali tizim nima degani?
Bu jamiyatda yagona ustuvor mulk shakli hukmron bo‘lgan iqtisodiy tizimdir.
Yaponiya modelini samarali qilgan omillar nimalardan iborat?
Mehnat unumdorligi, arzon ish kuchi, texnologiya xaridi, eksportga yo‘naltirilgan siyosat va sanoatning davlat tomonidan muvofiqlashtirilishi.
Mulk shakllarining ko‘payishi bozor mexanizmiga qanday ta’sir qiladi?
Raqobatni kuchaytiradi, resurslardan foydalanish samaradorligini oshiradi va iqtisodiy faollikni kengaytiradi.
Jamiyatning iqtisodiy tizim sifatida murakkabligi nimada namoyon bo‘ladi?
Bu yerda moddiy soha, siyosiy boshqaruv, ma’naviy qadriyatlar va ishlab chiqarish jarayonlari o‘zaro bog‘liq bo‘lib, hech biri mustaqil ishlay olmaydi.
Bozor va buyruqli tizimlarning bir vaqtning o‘zida amal qilishi nima degani?
Real iqtisodiyotda raqobat va narx mexanizmi ishlaydi, lekin ayrim strategik yo‘nalishlarda davlat boshqaruvi ham saqlanadi.
Polistrukturali tizimning vujudga kelish sababi nimada?
Mulk shakllarining ko‘payishi, xo‘jalik yuritishning yangi shakllari paydo bo‘lishi va iqtisodiy hayotning murakkablashuvi natijasida yuzaga keladi.
Shved modeli nima ma’noni anglatadi?
Ijtimoiy himoya kuchli bo‘lgan, davlat sektori ulushi yuqori, raqobat bilan ijtimoiy tenglikni uyg‘unlashtirgan bozor tizimidir.
Xususiylashtirish usullarini tanlash nimaga bog‘liq?
Tarmoq xususiyatlari, mulkning tarkibi, iqtisodiyotning rivojlanish darajasi va davlatning strategik maqsadlariga.
Iqtisodiy tizimning barqaror ishlashi uchun ichki aloqalar tizimi nima uchun hal qiluvchi ahamiyatga ega?
Chunki iqtisodiy subyektlarning kelishilgan harakati, resurslar almashinuvi, mehnat taqsimoti va boshqaruv uyg‘unligi umumiy samaradorlikni belgilaydi.
Aralash iqtisodiyotning murakkabligi nimada ko‘rinadi?
Unda shaxsiy tashabbus va bozor mexanizmi davlatning ijtimoiy siyosati bilan uyg‘unlashib, iqtisodiy tartibga solishning ikki mexanizmi bir tizimda ishlaydi.
Mulk monopoliyasi jamiyat rivojini nima uchun cheklaydi?
Chunki yagona egalik shakli raqobatni yo‘q qiladi, tashabbusni pasaytiradi, resurslardan foydalanish samaradorligini kamaytiradi.
Bozor modeli tanlanishiga ta’sir qiluvchi omillar nimalardan iborat?
Mamlakatning tarixiy rivoji, aholining qadriyatlari, ishlab chiqarish kuchlari darajasi, resurslar, geografik sharoit va siyosiy an’analar.
Davlat mulkining qisqarishi polistrukturali tizimning shakllanishiga qanday yordam beradi?
Turli mulk egalari paydo bo‘ladi, iqtisodiy subyektlar soni oshadi, raqobat kuchayadi va bozor segmentlari kengayadi.