He aha te kupu Pākehā mō 'ngongoro'?
snore
He aha te kupu Pākehā mō 'hāpai'?
lift up / elevate / encourage
He aha te kupu Pākehā mō 'maumahara'?
remember
I kai ōku mātua i ngā āporo
Kāore ōku mātua i kai i ngā āporo
Kāore tātou i kōrero.
I kōrero tātou.
He aha te kōrero ki te maumahara i ngā kaupapa o te 'A'?
He kura te mokopuna
Hangarau | Kai | Tautetanga | Mahi
He aha te tikanga o te 'I TE'?
Past tense
Adds: was/were -ing
He aha te kupu Māori mō 'lie down'?
takoto
He aha te kupu Māori mō 'guide'?
hautū
He aha te kupu Māori mō 'wait'?
tatari
Kei te noho rāua i te hōpa.
Kāore rāua i te noho i te hōpa.
Kei te tū rāua.
I te tū rāua.
He aha ngā kawekawe e waru o te 'O'?
1. whakaora
2. whanaunga
3. waka
4. wāhi
5. wāhanga
6. whakaahua
7. whakaruruhau
8. whakarākei
He aha te tikanga o te 'KA'?
Fluid tense
Often adds: will - future
He aha te rerekētanga o te 'kaukau' i te 'kauhoe'?
kaukau = swim / bathe
kauhoe = actively swim
He aha ngā kupu e toru mō 'carry'?
pīkau
kawe
hari
Which two tūmahi wheako do NOT take 'ki'?
*rongo*
*kite*
Ka hui tōku māmā ki ōku kaiako.
Kāore tōku māmā e hui ki ōku kaiako.
Kaua ahau e oho.
Me oho ahau.
Ko tēhea te mea tika?
Kua mutu tā māua / tō māua mahi
A: Kua mutu tā māua mahi.
A = Mahi
Waihanga tētahi rerenga e whakamahi ana i te tohuwā 'me'
Me | verb | subject | object
Waihanga tētahi rerenga e whakamahi ana i te kupu: 'whakatā'
Tense | whakatā | subject
Waihanga tētahi rerenga e whakamahi ana i te kupu 'whakarite'.
Tense | whakarite | subject | i + object
Waihanga tētahi rerenga e whakamahi ana i te kupu 'pīrangi'?
Tense | pīrangi | subject | ki + object
Me tū koutou ki te tuku i ā koutou mihi poto.
Kaua koutou e tū ki te tuku i ā koutou mihi poto
Kāore ia e hīkoi ana ki te tūranga pahi.
E hīkoi ana ia ki te tūranga pahi.
Ko tēhea te mea tika?
Kua tae mai tā tātou / tō tātou kaiako.
O: Kua tae mai tō tātou kaiako.
O = Whanaunga
He aha te whakakāhoretanga o te tohuwā 'KUA'?
Kāore anō...kia...
He aha ngā tikanga o ngā tūmahi poro?
intransitive verbs
form short sentences (tense | verb | subject)
action doesn't transfer to an object
cannot be passive
He aha ngā tikanga o ngā tūmahi whiti?
transitive verbs
make longer sentences (tense | verb | subject | object)
the action transfers/passes to an object
usually take 'i'
can be passive
He aha ngā tikanga o ngā tūmahi wheako?
experience verbs
describe experiences or perceptions
usually take 'ki' - except *kite* and *rongo*
can be passive
Kua wehe a Tāmati i tōna whare ki tāna mahi.
Kāore anō a Tāmati kia wehe i tōna whare ki tāna mahi.
Kāore anō ōku mātua kia tae atu ki tō rāua whare hararei i Ahitereiria.
Kua tae atu ōku mātua ki tō rāua whare hararei i Ahitereiria.
Ko tēhea te mea tika?
Kua tae mai āku / ōku hoa ki tā tātou / tō tātou whare.
O: Kua tae mai ōku hoa ki tō tātou whare.
O = whanaunga
O = wāhi
He aha te whakakāhoretanga o te tohuwā 'ME'?
Kaua...e...