Tūmahi Poro
Tūmahi Whiti
Tūmahi Wheako
Whakakāhoretia
Whakamahitia
A & O
Tohu wā
100

He aha te kupu Pākehā mō 'ngongoro'?

snore

100

He aha te kupu Pākehā mō 'hāpai'?

lift up / elevate / encourage

100

He aha te kupu Pākehā mō 'maumahara'?

remember

100

I kai ōku mātua i ngā āporo

Kāore ōku mātua i kai i ngā āporo

100

Kāore tātou i kōrero.

I kōrero tātou.

100

He aha te kōrero ki te maumahara i ngā kaupapa o te 'A'?

He kura te mokopuna 

Hangarau | Kai | Tautetanga | Mahi

100

He aha te tikanga o te 'I TE'?

Past tense

Adds: was/were -ing

200

He aha te kupu Māori mō 'lie down'?

takoto

200

He aha te kupu Māori mō 'guide'?

hautū

200

He aha te kupu Māori mō 'wait'?

tatari

200

Kei te noho rāua i te hōpa.

Kāore rāua i te noho i te hōpa.

200
Kāore rāua i te tū.

Kei te tū rāua. 

I te tū rāua.

200

He aha ngā kawekawe e waru o te 'O'?

1. whakaora 

2. whanaunga 

3. waka

4. wāhi 

5. wāhanga 

6. whakaahua 

7. whakaruruhau

8. whakarākei


200

He aha te tikanga o te 'KA'?

Fluid tense 

Often adds: will - future

300

He aha te rerekētanga o te 'kaukau' i te 'kauhoe'?

kaukau = swim / bathe

kauhoe = actively swim

300

He aha ngā kupu e toru mō 'carry'?

pīkau 

kawe

hari

300

Which two tūmahi wheako do NOT take 'ki'?

*rongo*

*kite*

300

Ka hui tōku māmā ki ōku kaiako.

Kāore tōku māmā e hui ki ōku kaiako.

300

Kaua ahau e oho.

Me oho ahau.

300

Ko tēhea te mea tika?

Kua mutu tā māua / tō māua mahi

A: Kua mutu tā māua mahi. 

A = Mahi

300

Waihanga tētahi rerenga e whakamahi ana i te tohuwā 'me'

Me | verb | subject | object

400

Waihanga tētahi rerenga e whakamahi ana i te kupu: 'whakatā'

Tense | whakatā | subject

400

Waihanga tētahi rerenga e whakamahi ana i te kupu 'whakarite'.

Tense | whakarite | subject | i + object

400

Waihanga tētahi rerenga e whakamahi ana i te kupu 'pīrangi'?

Tense | pīrangi | subject | ki + object

400

Me tū koutou ki te tuku i ā koutou mihi poto. 

Kaua koutou e tū ki te tuku i ā koutou mihi poto

400

Kāore ia e hīkoi ana ki te tūranga pahi.

E hīkoi ana ia ki te tūranga pahi.

400

Ko tēhea te mea tika? 

Kua tae mai tā tātou / tō tātou kaiako.

O: Kua tae mai tō tātou kaiako. 

O = Whanaunga 

400

He aha te whakakāhoretanga o te tohuwā 'KUA'?

Kāore anō...kia...

500

He aha ngā tikanga o ngā tūmahi poro?

intransitive verbs 

form short sentences (tense | verb | subject)

action doesn't transfer to an object

cannot be passive

500

He aha ngā tikanga o ngā tūmahi whiti?

transitive verbs 

make longer sentences (tense | verb | subject | object) 

the action transfers/passes to an object

usually take 'i' 

can be passive 

500

He aha ngā tikanga o ngā tūmahi wheako?

experience verbs

describe experiences or perceptions

usually take 'ki' - except *kite* and *rongo* 

can be passive

500

Kua wehe a Tāmati i tōna whare ki tāna mahi.

Kāore anō a Tāmati kia wehe i tōna whare ki tāna mahi.

500

Kāore anō ōku mātua kia tae atu ki tō rāua whare hararei i Ahitereiria. 

Kua tae atu ōku mātua ki tō rāua whare hararei i Ahitereiria. 

500

Ko tēhea te mea tika? 

Kua tae mai āku / ōku hoa ki tā tātou / tō tātou whare.

O: Kua tae mai ōku hoa ki tō tātou whare.

O = whanaunga 

O = wāhi

500

He aha te whakakāhoretanga o te tohuwā 'ME'?

Kaua...e...