A
Ekskursiya jarayoni “faqat ko‘rsatish va aytib berish”mi?
Yo‘q. Ekskursiya — tirik muloqot, emotsiya va taassurot jarayonidir.
Ekskursiyada turistlar uchun eng muhim psixologik holatlardan biri nima?
Javob: Qiziqish (ichki mayl va bilishga intilish).
Ekskursiyada “Diqqat” nimani anglatadi?
Javob: Ongning ma’lum ob’yektga jamlangan holati.
Ekskursiyada ma’lumot faqat eshitilishi yetarlimi?
Javob: Yo‘q. Ma’lumot eslab qolinishi ham muhim.
Emotsional kayfiyat nimaga ta’sir qiladi?
Javob: Guruhning umumiy ruhiy holatiga va ekskursiya taassurotiga.
Qiziqish bo‘lmasa ekskursiyada nima yuz beradi?
Javob: Turistlar sovuqqon bo‘lib qoladi, ko‘proq “faqat suratga tushish” bilan cheklanadi.
Gid qiziqishni oshirish uchun qanday usuldan foydalana oladi?
Tasavvurga olib kirish (imaginatsiya), savol berish, dramatizm/sir elementlari.
Diqqatni jalb qilishda “kutilmagan” ibora nima beradi?
Javob: Turistda “nima ekan?” degan ichki qiziqish uyg‘otib, e’tiborni tez jamlaydi.
Ekskursiyada “savol berish”ning psixologik kuchi nimada?
Savol turistni ichki fikrlashga majburlaydi, diqqatni markazlashtiradi va muloqotni ikki tomonlama qiladi.
Verbal muloqot deganda nima tushuniladi?
So‘zlar orqali muloqot (gid nutqi, hikoya, izoh).
Diqqatni ushlab turishning 2 ta amaliy usulini ayting.
(1) Savol-javobga tortish. (2) Ovoz/pauza/urg‘u bilan dramatizatsiya qilish yoki formatni almashtirish.
Xotirada “obraz” (tasvir) qoldirish uchun gid nima qilishi kerak?
Faktni afsona, qiziqarli detal, mantiqiy tartib va qisqa takrorlash bilan bog‘lashi kerak.
Ikki tomonlama muloqot” ekskursiyada nimani kuchaytiradi?
Turistni faol ishtirokchi qiladi, diqqat va qiziqishni oshiradi.
“Takrorlash” nega xotirani kuchaytiradi?
Ma’lumot miyada qayta ishlanadi, mantiqiy bog‘lanishlar mustahkamlanadi va eslab qolish osonlashadi.
Turistlarning telefonga chalg‘ishi kuchaysa, gid nima qilishi maqsadga muvofiq?
Formatni o‘zgartirish (15–20 daqiqalik tamoyil): qisqa “qiziqarli fakt”, savol, mini-vazifa yoki kuzatish topshirig‘i.
Registon misolida psixologik yondashuvning asosiy farqi nimada?
Javob: Quruq fakt o‘rniga turistni “savdogar sifatida tasavvur qildirish”, savol bilan fikrlatish — imaginatsiya + interaktivlik.
Somoniy maqbarasida zerikish paydo bo‘lsa, gid diqqatni qanday qayta tiklaydi?
Javob: “Eng mashhur, lekin kam ma’lum fakt” kabi intriga, so‘ng pauza va “nega deb o‘ylaysiz?” savoli bilan.
Xiva (Ichan-Qal’a) misolida xotirani kuchaytirish modeli qanday?
Har ob’yektga 3 ta asosiy fikr, oxirida qisqa takrorlash va nazorat savoli.
“Salbiy kayfiyatni yumshatish” qachon kerak bo‘ladi?
Guruh charchagan, zerikkan, iqlim/yo‘l tufayli asabiy bo‘lganda.
Qishloq turizmi (“village tour”)da gidning iliq yondashuvi qanday natija beradi?
Javob: Turist o‘zini “tomoshabin” emas, jarayon ishtirokchisi his qiladi; ijobiy taassurot va yaxshi xotira shakllanadi.
“Qiziqish–diqqat–xotira–emotsiya” zanjirini bitta ekskursiya epizodida qanday boshqarish mumkin?
Javob: Intriga/savol bilan qiziqish → dramatik detal + pauza bilan diqqat → 3 asosiy fikr + takrorlash bilan xotira → samimiy muhit, hazil, ishtirok orqali emotsiya.
Monoton “ma’ruza” uslubi ekskursiya samaradorligini qaysi 3 tomondan tushiradi?
Javob: (1) Qiziqish pasayadi. (2) Diqqat tez so‘nadi. (3) Xotirada mazmun “qolmaydi”, faqat umumiy taassurot qoladi.
Gidning nutq texnikasi (ovoz, pauza, urg‘u) psixologik ta’sirda nega markaziy hisoblanadi?
Javob: Chunki u tinglovchi holatini boshqaradi: diqqatni uyg‘otadi, emotsiyani kuchaytiradi va ma’lumotni “jonli” qiladi.
Guruh psixologiyasini hisobga olmagan gidda qanday tipik muammolar chiqadi?
Guruh bir ritmda yurmaydi: kimdir zerikadi, kimdir charchaydi, kimdir ajralib qoladi; natijada muloqot uziladi va kayfiyat tushadi.
Turistlar ko‘p obyekt ko‘rganda “axborot to‘lib ketishi”ni (overload) kamaytirishning eng samarali strategiyasi nima?
Tanlash va strukturaga solish: “asosiy 3 g‘oya” + qisqa umumlashtirish + savol bilan tekshirish.