1
Hadis manbalarida sanadning muttasilligi deganda...
Isnod zanjirida uzilishboʻlmasligi, yaʼni hadisni uni aytgan kishi (Muhammad (s.a.v.) yoki sahobalar)gabevosita eshitish yoʻli bilan bogʻlanishiga aytiladi
Hadisning sahih boʻlishi shartlari qaysilar?
Ittisol sanad, roviyning adolatli vazabtli bo'lishi, shoz va illatdan xoli bo'lishi
Haʼzida roviy oʻz ustozidan bevosita eshitmagan rivoyatlarni ham naql qilishi mumkinmi?
Ha
2-mavzu nomi nima)
SANADNING SAHIHLIGIGA QOʻYILGAN SHARTLAR
Hadis isnodining muttasilligini aniqlash yoʻllari 1-nimaga qaraladi?
Har bir roviyning oʻz shayxidan hadisni eshitganini aniqlash
Kim oʻz toʻplamiga “muanʼan” hadislarni kiritishda “anʼana”chi roviy (oʻz ustozidan “ ”عنsoʻzi bilan rivoyat qilgan kishi)ning oʻz shayxi bilan zamondosh boʻlgani toʻgʻrisidagi ishonchli xabar bilan kifoyalangan?
Imom Muslim
Muhaddislar mazkur qiyinchilikni yengillatish maqsadida roviyning oʻzshayxidan bevosita eshitganini aniqlashda, dastlab uning ... roviylaridan ekanligini oʻrganishni tavsiya qilganlar.
sahihayn
oʻzaro uchrashish imkoniyati mavjud
boʻlmasa “...” yoʻqligiga hukm qilinadi.
samo
Muhaddislar mazkur qiyinchilikni yengillatish maqsadida roviyning oʻz shayxidan bevosita eshitganini aniqlashda, dastlab uning “Sahihayn” roviylaridan ekanligini oʻrganishni tavsiya qilganlar. Ushbu roviyning rivoyati “ikki sahih”da yoki.....
Imom Buxoriyning “al-Jomeʼ as-sahih”ida keltirilgan boʻlsa, uning oʻz ustozidan hadisni bevosita qabul qilgani aniq boʻladi
Baʼzida muhaddislardan isnod zanjiridagi roviyning oʻzidan yuqorida turgan kishidan bevosita hadis eshitgan yoki yoʻqligi haqida bir-biriga zid maʼlumotlar naql qilinadi.Bunday holatda nima qilinadi?
Bunday holatda roviy hamda shayxining tugʻilgan va vafot etgan yili aniqlanadi
Muhaddislar “tadlis” qiluvchi kishi deb sifatlangan roviyning ...
rivoyatlari sanadini tekshirib koʻrganlar
Ularning oʻzaro uchrashish imkoniyati mavjud boʻlmasa “samo” yoʻqligiga hukm qilinadi. Imkoniyat mavjud boʻlsa, tadqiqotning nima qilinadi?
keyingi bosqichiga oʻtiladi.
al-muqillun min at-tadlis kimlar?
roviylar nodir holatlarda “tadlis” qilgani sababli
Ikkinchi bosqichda nima qilinadi?
Roviyning ayni kishidan boshqa rivoyatlari ham
mavjudligi tekshiriladi
tadlis asosiy eʼtibor uning “...” yoʻli bilan naql qilgan xabarlariga qaratiladi.
anʼana
Baʼzi roviylar nodir holatlarda “tadlis” qilgani sababli “al-muqillun min at-tadlis” deb nomlanadilar va ularning “anʼana” yoʻli bilan naql qilgan rivoyatlari “muttasil” deb baholanib, odatda, “samo” masalasi tekshirilmaydi. Bu ......ning qarashi hisoblanadi.
Ibn Madiniy, Ibn Abdulbar va Ibn Hajar Asqaloniy
“al-muqillun min at-tadlis ularning “anʼana” yoʻli bilan naql qilgan rivoyatlari “.....” deb baholanib, odatda, “samo” masalasi tekshirilmaydi
muttasil
Baʼzi holatlarda “tadlis” qiluvchi kishi hofiz roviy boʻlib, isnod zanjiridan “siqa” roviynigina tushirib qoldiradigan kishilardan boʻladi. Bunday roviylar orasida ..... kabilar mavjud
Sufyon Savriy, Aʼmash, Abu Isʼhoq Sabiiy hamda Hushaym
ularning “anʼana” yoʻli bilan naql qilgan rivoyatlari “muttasil” deb baholanib, odatda, “...” masalasi tekshirilmaydi.
samo
Baʼzi holatlarda “tadlis” qiluvchi kishi hofiz roviy boʻlib, isnod zanjiridan “...” roviynigina tushirib qoldiradigan kishilardan boʻladi
siqa
Ibn Jurayjning Atodan, Aʼmashning Abu Solihdan qilgan rivoyatlari qanday holatga misol boʻladi.
Baʼzida “tadlis” qiluvchi roviy oʻz shayxi bilan koʻp muddat birga boʻlgan, undan juda koʻplab hadislarni eshitgan boʻladi. Bunday kishining
“anʼana” yoʻli bilan naql qilgan rivoyatlarida ham “muttasil” hukmida qabul qilinadi
Sufyon Savriy, Aʼmash, Abu Isʼhoq Sabiiy hamda Hushaym Ushbu guruh roviylarning “anʼana” yoʻli bilan naql qilgan rivoyatlari bir qancha shartlarga javob berganda “...” deb baholanadi
muttasil
Qanday holatda muhaddislar “samo” masalasi emas, balki shayxning ismini aniqlash yuzasidan tadqiqot olib boriladi
أخبرنا
Sufyon Savriy, Aʼmash, Abu Isʼhoq Sabiiy hamda Hushaym Ushbu guruh roviylarning “anʼana” yoʻli bilan naql qilgan rivoyatlari bir qancha shartlarga javob berganda muttasil deb baholanadi.Ular:
muhaddislarning imomlaridan biridan uning boshqa bir kishidan naql qilgan rivoyatlarini bevosita eshitmagani borasidagi qaydi boʻlmasligi; - roviy yashagan davr va muhitda “anʼana” bilan naql qilish urfga aylangan boʻladi; - isnod zanjirida boshqa “illat”larning mavjud boʻlmasligi. Ushbu illatlar qatorida isnodlarning bir biriga kiritib yuborilishi kabi “ilal al-hadis” ilmi tadqiqot doirasiga kiradigan holatlar qayd qilinadi.
....bilan tanilgan kishilarning “samo” qaydi mavjud rivoyatlarida shayxning ismini aniqlash
Tadlis ash-shuyux