A
“Fiqh” so‘zining lug‘aviy va istilohiy ma’nosi nima?
“Fiqh” arabcha so‘z bo‘lib, lug‘atda “tushunish”, “chuqur anglash” degan ma’noni bildiradi. Istilohda esa u insonlarning amaliy hayotiga oid shariat hukmlarini dalillar asosida bilish ilmi sifatida ta’riflanadi.
Usulul fiqh va furu‘ul fiqhning o‘zaro bog‘liqligi nimada?
Usulul fiqh — hukm chiqarish yo‘lini belgilaydi, furu‘ul fiqh esa shu hukmlarni hayotga tatbiq qiladi. Birinchisiz ikkinchisi yo‘q; ular bir-birini to‘ldiruvchi ikki qanotdir.
Fiqhda “makruh” deganda nima tushuniladi?
Makruh — bajarilishi man etilmagan, lekin tark etish afzal bo‘lgan amal. Uni qilish gunoh emas, lekin tark qilish savobdir.
Usulul fiqhda “taqlid” nima?
Taqlid — ijtihod qilish imkoniga ega bo‘lmagan kishining mujtahid fikriga ergashishi. Bu oddiy musulmonlar uchun joiz hisoblanadi.
“Ibahat” deganda nima nazarda tutiladi?
Ibahat — shariat tomonidan ruxsat berilgan amallar. Masalan, halol taomlarni yeyish, o‘yin-kulgi qilish kabi.
Fiqh ilmining eng muhim tamoyillaridan biri nima?
Adolat va manfaat tamoyili — har bir hukmda inson manfaatini, adolatni va shariat ruhini saqlash zarur.
“Urf” deganda nimani tushunamiz?
Urf — jamiyatda qabul qilingan, shariatga zid bo‘lmagan odat va an’analar majmuasidir.
Usulul fiqhdagi “nass” nima?
Nass — Qur’on yoki hadisdagi ochiq, aniq hukm ifodalangan matndir. U fiqhda hukm chiqarishda asosiy dalil hisoblanadi.
Furu‘ul fiqhda “muomalot” bo‘limi nimalarni qamrab oladi?
Savdo, ijaralar, qarz, nikoh, meros, shartnomalar va iqtisodiy bitimlar muomalot bo‘limiga kiradi.
Usulul fiqh va kalom o‘rtasida qanday farq bor?
Kalom e’tiqodiy masalalarni, usulul fiqh esa amaliy shariat hukmlarining manba va usullarini o‘rganadi.
Usulul fiqhda “dalil” so‘zi qanday ma’noda ?
Dalil — shariat hukmini isbotlovchi asos. U naqliy (vahiyga asoslangan) yoki aqliy (mantiqiy) bo‘lishi mumkin.
Fiqh maktablari qanday vujudga kelgan?
Sahobalar va tobeinlar davrida ijtihod maktablari paydo bo‘ldi. Keyinchalik ular asosida Hanafiy, Shofi’iy, Malikiy, Hanbaliy kabi mazhablar shakllandi.
Furu‘ul fiqhning ijtimoiy ahamiyati nimada?
U musulmonlarning kundalik hayotini tartibga soladi, adolat va tinchlikni ta’minlaydi, oilaviy va iqtisodiy muammolarga yechim beradi.
Usulul fiqhning ilmiy ahamiyati nimada?
U Islom huquqshunosligining metodologik poydevori bo‘lib, faqihlar uchun dalillardan to‘g‘ri hukm olishda yo‘l ko‘rsatadi.
Qiyos usuli qanday qo‘llaniladi?
Qiyosda ilgari mavjud bo‘lgan hukmga o‘xshash yangi masala o‘rganilib, ular orasidagi sabab birligi orqali yangi hukm chiqariladi. Bu usul ijtihodning eng muhim vositalaridan biridir.