1
Dastlab muhaddis rivoyati taxrij qilinayotgan roviyning tarjimai holi bayon etilgan kitoblarga murojaat qilish lozim boʻladi. Agar hadis “Kutubi Sitta” toʻplamlarida kelgan boʻlsa, unda Hofiz Mizziyning “.....” asariga murojaat qilish lozim boʻladi
Tahzib al-Kamol
Agar roviyning rivoyati “Sahihayn”ning ikkisi yoki
birida topilsa, isnod zanjiri ....ekani anglashiladi.
muttasil
Dastlab muhaddis rivoyati taxrij qilinayotgan roviyning tarjimai holi bayon etilgan kitoblarga murojaat qilish lozim boʻladi. Agar hadis “Kutubi Sitta” toʻplamlarida kelgan boʻlsa, unda....ning “Tahzib al-Kamol” asariga murojaat qilish lozim boʻladi
Hofiz Mizziy
“Tahzib al-Kamol”da isnodning uzilgani toʻgʻrisida qayd boʻlsa, uni ....deb baholanmaydi.
muttasil
Mavzu nomi?
SANAD VA ISNOD ILMIGA DOIR MUHIM JIHATLAR
Ushbu oʻrindagi "ع" belgisi Asvad ibn Yazidning ....dan qilgan rivoyatlari “Kutubi Sitta”da keltirilganiga dalolat qiladi.
Ibn Mas'ud
Ushbu oʻrindagi ... belgisi Asvad ibn Yazidning Ibn Mas'uddanqilgan rivoyatlari “Kutubi Sitta”da keltirilganiga dalolat qiladi.
ع
Agar roviyning shayxidan qilgan rivoyati “Sahihayn”dan boshqa kitobda kelgan hamda “Tahzib al-Kamol”da isnodda uzilish yoki irsol mavjudligi qayd qilinmagan boʻlsa, unda Ibn Hajar Asqaloniyning “.....” asariga murojaat qilinadi.
Tahzib at-Tahzib
Ushbu oʻrindagi....qisqartmasi Ibn Mojaning “at-Tafsir”iga ishora.
فق
Agar roviyning shayxidan qilgan rivoyati “Sahihayn”dan boshqa kitobda kelgan hamda “Tahzib al-Kamol”da isnodda uzilish yoki irsol mavjudligi qayd qilinmagan boʻlsa, unda ....ning “Tahzib at-Tahzib” asariga murojaat qilinadi.
Ibn Hajar Asqaloniy
Mizziyning Ali ibn Abu Talhaning Ibn Abbosdan naql qilgan rivoyatlari “mursal” ekani hamda oradan Mujohid tushirib qoldirilganiga doir qaydidan isnodning muttasil emas, balki “...” ekani maʼlum boʻladi
munqatiʼ
Agar roviy “Kutubi Sitta” roviylariga bagʻishlangan kitoblarda zikr qilinmagan boʻlsa, unda “...”ga doir boshqa manbalarga murojaat qilishi lozim boʻladi
ilm ar-rijol
Ushbu oʻrindagi فقqisqartmasi Ibn Mojaning “......”iga ishora
at-Tafsir
Agar roviy “Kutubi Sitta” roviylariga bagʻishlangan kitoblarda zikr qilinmagan boʻlsa, unda “ilm ar-rijol”ga doir boshqa manbalarga murojaat qilishi lozim boʻladi. Bunda quyidagi tartibda bahs yuritiladi:
Ibn Abu Hotimning “al-Jarh va at-taʼdil”
Imom Buxoriyning “at-Tarix al-kabir”
Ibn Hibbonning “as-Siqot”
Imom Zahabiyning “Mezon al-iʼtidol”
Ibn Hajarning “Lison al-mezon”
Ibn Hibbonning “al-Majruhin”
Ibn Adiyning “al-Komil fi az-Zuafo”
Uqayliyning “az-Zuafo”
Ibn Hajarning “Taʼjil al-manfaa
Ushbu oʻrindagi فقqisqartmasi .....ning “at-Tafsir”iga ishora.
Ibn Moja
“Marosil” kitoblaridan maʼlumot topilmaganda mazkur asarlardan keyingi davrda yaratilagan “.....” manbalariga murojaat qilishni tavsiya qilganlar
tabaqot
4-bosqichda “...” roviylarga bagʻishlangan kitoblarga murojaat qilishni tavsiya qilganlar
mudallis
Ikkinchi bosqichda “marosil” kitoblariga murojaat qilinadi. Chunki, bunday turli kitoblarda “mursal” hamda “...” rivoyatlar jamlangan boʻladi
munqatiʼ
Kimlar Ibn Hanafiyya nomi bilan mashhur boʻlgan Muhammad ibn Alining Oisha bint Abu Bakrga zamondosh boʻlmagani qayd qilganlar.
Yahyo ibn Main, Ahmad ibn Hanbal, Abu Hotim Roziy kabilar Ibn Hanafiyya nomi bilan mashhur boʻlgan Muhammad ibn Alining Oisha bint Abu Bakrga zamondosh boʻlmagani qayd qilganlar.
Ikkinchi bosqichda “...” kitoblariga murojaat qilinadi
marosil
Qaysi kitobda Dovud ibn Abduljabbor ismli kishi Ibrohim ibn Jarirning otasidan eshitgani, u esa Nabiy (s.a.v.)dan hadis rivoyat qilgani qayd qilingan
Imom Buxoriy “at-Tarix al-kabir”da keltirgan
rivoyatda
Imom Buxoriy mazkur isnod zanjiriga toʻxtalib, Dovud ibn Abduljabborning “.....” ekanini qayd qiladi
munkar al-hadis
Tadqiqotchiga shayxlaridan bevosita hadis eshitgani borasida ixtiloflar
mavjud boʻlgan roviyning rivoyati keltiriladi. Ammo, uning ayni rivoyat zanjiridagi shayxidan hadis eshitgani qayd qilingan xabar ham yetib keladi.
Bunda nima qilinadi?
Ushbu oʻrinda, dastlab, xabarning ishonchliligini tekshirish zarur.
Imom Buxoriy “at-Tarix al-kabir”da roviylarning rivoyatlarini ham keltiradi. Baʼzi tadqiqotchilar ushbu asardagi“falonchi falonchidan eshitgan”, “falonchi falonchidan” tarzidagi qaydlarga asoslanib, isnodni muttasil deb hukm chiqaradilar. Ammo, bu toʻgʻri xulosa emas. NEGA
Chunki, Imom Buxoriy baʼzida isnod zanjirining “muttasil” ekanini, baʼzida esa “munqatiʼ” ekanini koʻrsatish uchun ham bunday maʼlumotlarni qayd qilgan
Rasululloh (s.a.v.) xushboʻylanarmidilar?...
Kim rivoyat qilgan
Oisha r.a.