Islom huquqida ijtihod va fiqhiy maktablar paydo bolish sabablari
Nechanchi asrlar mobaynida mazhablar vujudga kela boshlagan (Hijriy)
II-IV
Hanafiy fiqhiy maktabi … (Nechanchi?) asrlarda, … (Qayerda?) vujudga kelgan
VIII-IX
Iroqda
Imom Shofi’iy (Muhammad ibn Idris ibn al-‘Abbās ibn Usmān ibn Shāfi‘ ibn as-Sā’ib)ning tug’ilgan va vafot etgan shahri, yillari to’g’risida ma’lumot bering
G’azza (Falastin), hijriy 150/milodiy 767
Misr, hijriy 204/milodiy 820 (29-rajab/19-yanvar)
Imom Molik tavalludi haqida ma’lumot bering
Madina, 93-179-hijriyya
Ahmad ibn Hanbal o’z mazhabuda zarurat sezmagan hollarda qaysi usuldan foydalanmadan?
Qiyos
Amaliy hukmlarni asosiy manbalaridan chiqarib olish yoki qiyos orqali Qur’on va Sunnadan shariat hukmlarini belgilab olish bu …
Va ushbu vakolatli olim … deyildi.
Ijtihod
Mujtahid
Hanafiy mazhabining asoschisi kunyasi va asl ismi, tugilgan-qazo qilgan shahri va yillari.
Abu Hanida
Nu’mon ibn Sobit
Kufa
Hijriy 80-150/Molidiy 699-767
Imom Shofi’iy Makka muftiysi Muslim ibn Xolid az-Zanjiydan fiqh va hadis ilmlarini o’rganib uning huzurida fatvo berish darajasida necha yoshida yetadi?
15
Imom Molik mazhabinibg asosi bo’lgan asari?
Muvatto
Ahmad ibn Hanbalning ulamolar tomonidan eng mo’tabar 6 ta hadis kitoblar jumlasiga kirgan hadislar to’plami
Musnad
Ayrim usulul-fiqh olimlari ijtihodni ikki yo’nalishga bo’lganlar. Ular qaysilar?
Birinchi yo’nalish …
Ikkinchi yo’nalish …
Izoh: yo’nalishlarning birida shariatning asosiy manbalaridan chiqarib olgan buyuk faqihlarga tegishli masalalar tushunilsa, boshqa birida ma’lum usuldan foydalanib yangi paydo bo’lgan masalalarning hukmi maxsus mujtahidlar tomonidan aniqlangan.
Ijtihodi komil
Tahrij (chiqarib olish)
Imom Abu Hanifaning kalom ilmiga tegishli asarlarini sanang (3 ta)
Al-Fiqhul-Akbar
Al-Olim val-mutaallim
Qadariyyaga raddiya
Imom Shofi'iyning eng mashhur asarlari (2 ta)
al-Umm
ae-Risola
Imom Molik qaysi mazhab imomlariga ustozlim qilgan?
Shofi’iy
Avzo’iy (Bu mazhab bir vaqtlar Shom, Andalusiya (Ispaniya), Shimoliy Afrika va boshqa hududlarda keng tarqalgan edi. Keyinchalik esa boshqa mazhablar (xususan, Malikiy va Shofe’iy) kengroq yoyilishi bilan asta-sekin yo‘qolgan)
Qaysi mazhab G’arbda Andalus mazhabi nomi ostida tanilgan
Molikiy
Juzjoniy A.Sh. ning tadqiqoti natijasida ko’rsatib o’tgan komil mujtahid amal qilishi kerak bo’lgan 8 ta shartlarini sanab bering
3. Hadisshunos darajasida sunnani har tomonlama o’rgangan bo’lishi
4. Yuz bergan ijmolarni chuqur ma’rifat egasi bo’lib bilishi
5. Qiyosning barcha tomonlari, yo’l yo’riqlarini bilishi
6. Fiqhiy hukmlardan nazarda tutilgan maqsadlarnu anglab olishi
7. Soglom tushunish va togri baholashga qodir bo’lishi (izohlab o’ting)
8. Ezgu niyat va sog’lom e’tiqodga ega bo’lishi (izohlab o’ting)
Abu Hanifaning hukm chiqarish uslubi va tayangan manbalarini tasniflang: (7ta)
Izohlar berib o’tilsa 200 ball qo’shiladi
Qur’oni Karim
Sunna
Sahobiylar so’zlari
Qiyoz uslubi
Istehzon (Umumiy qoidani tark etib, maxsus sabab yoki zarurat tufayli boshqa hukmni tanlash)
Ijmo
Urf
Imom Shofi’iy Muslim ibn Xolid az-Zanjiydan keyin kimlardan ta’lim oladi?
Molik ibn Anas
Muhammad ibn Hasan ash-Shayboniy
Ahmad ibn Hanbal (qarashlari bilan tanishadi)*
Shofi'iy va hanafiy mazhabi raqobatda bo'lgan hijriy III-IV asrlarda Movarounnahrda Shofi'iy mazhabining yirik vakillaridan biri kim edi?
Muhammad ibn Ali ibn Ismoil al-Qaffol ash-Shoshiy (qabri Hastimom madrasasi yonida)
Ahma ibn Hanvalning fiqh ilmini organgan birinchi ustozi
Abu Hanifaning shogirdi Abu Yusuf
Juzjoniy A.Sh ijtihodninhmg 7 darajasini ham keltirganlar
Bular: …
Shariat boyicha mujtahidlar
Nisbat beruvchi mujtahidlar (Muntasab)
Mazhab boyicha mujtahidlar
Ustun qoyuvchi (Tarjih qiluvchi) mujtahidlar
Istidlol (bu undan ko’ra qiyozga muvofiqroq) qiluvchilar
Muqallidlar (ijtihod salohiyatiga ega emas taqlidchi, faqat mazhab sohasida tafsir etadi)
Hofizlar (so’zlari naql va rivoyat qilish bo’yicha hujjat)
Imom abu Hanifaning shogirlaridan biri bo’lgan Imom Muhammad mazhab amaliyoti masalalari bo’lgan “Zohir ar-rivoya masalalari” zikr etilgan olti kitobni jamlagan.
Bular:
1. Al-Mabsut (“Asl”-mazhab o’zagi deb ham ataladi
2. Al-Jomi’ al-kabir
3. Al-Jomi’ as-sag’ir
4. Kitob as-siyar al-kabir
5. Kitob as-siyar al-sag’ir
6. Az-Ziyodot
Imom Shofi'iy hanafiylar tayanadigan qaysi uslubni rad etadi.
Istehson
Imom Molikning jazoga tortilishi haqida gapirib bering. (Abbosiy xalifa, shahar voliysi ismlari bilan keltirilsa +100 ball)
O’sha davrda abbosiy halifa bo’lgan Mansurning amakisi Madina shahar voliysi Ja’far ibn Sulaymon tomonidan farmon berilib darralanadi, qo’llaridan tortilib, kuraklari chiqariladi…
Hanbaliy mazhabi nihoyasi
Ra’y va qiyosga e’tibor qaratilmaganligi uchun boshqa mazhablar kabi keng tarqalmadi, odamlar manfaati jihatidan huquqiy muammolarni yechib bera olmaganligi uchun imomning shogirdlaridan biri bo’lgan Ibn Taymiya asosiy e’tibor ijmoga qaratilishini inkor etib qiyosga e’tibor qaratdi