Iqtisodiy o'sish
Iqtisodiy o‘sish nima?
Iqtisodiy o‘sish – bu mamlakatning ishlab chiqarish hajmining vaqt o‘tishi bilan ortib borishi, ya'ni real yalpi ichki mahsulotning (YaIM) o‘sishi demakdir.
Talab nima?
alab – bu iste’molchilarning muayyan narxda va muayyan vaqtda mahsulot yoki xizmatni sotib olish istagi va imkoniyatidir.
Pul-kredit siyosati nima?
Pul-kredit siyosati — bu Markaziy bank tomonidan inflyatsiyani nazorat qilish, iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantirish va milliy valyutaning barqarorligini ta’minlash uchun pul massasi va foiz stavkalarini boshqarish siyosatidir.
Mehnat bozori nima?
Mehnat bozori — bu ishchi kuchini taklif qiluvchilar (ish izlovchilar) bilan ishchi kuchiga ehtiyoji bo‘lganlar (ish beruvchilar) o‘rtasidagi munosabatlar tizimidir.
Soliq nima?
Soliq — bu jismoniy va yuridik shaxslar tomonidan davlat byudjetiga majburiy tarzda to‘lanadigan to‘lov bo‘lib, davlat xarajatlarini moliyalashtirish uchun ishlatiladi.
Iqtisodiy o‘sishga ta’sir qiluvchi asosiy omillar nimalardan iborat?
Asosiy omillar:
Ishchi kuchining o‘sishi
Kapital (investitsiyalar)
Texnologik taraqqiyot
Tabiiy resurslar
Institutsional muhit (huquqiy tizim, ta’lim, sog‘liqni saqlash)
Taklif nima?
Taklif – bu ishlab chiqaruvchilarning muayyan narxda va muayyan vaqtda mahsulot yoki xizmatni sotishga tayyor bo‘lgan miqdoridir.
Pul-kredit siyosatining asosiy instrumentlari nimalar?
Asosiy instrumentlar:
Qayta moliyalash (asosiy) stavkasi
Majburiy zaxiralar normasi
Ochiq bozor operatsiyalari
Kredit cheklovlari yoki rag‘batlantirishlari
Ishsizlikning asosiy turlari qanday?
Ishsizlikning asosiy turlari:
Friksion ishsizlik – odamlar yangi ish izlayotgan davrda yuzaga keladi.
Strukturaviy ishsizlik – mehnat bozori talablari bilan ishchilar malakasi mos kelmaganda paydo bo‘ladi.
Siklik ishsizlik – iqtisodiy inqiroz paytida talabning kamayishi bilan bog‘liq.
Yashirin ishsizlik – ish joyi mavjud, lekin ishlab chiqarish faol emas yoki mehnat unumdorligi past.
Soliqlarning qanday turlari mavjud?
Asosiy soliqlar turlari:
Daromad solig‘i (jismoniy yoki yuridik shaxslar daromadidan olinadi)
Qo‘shilgan qiymat solig‘i (QQS)
Mol-mulk solig‘i
Yer solig‘i
Aktsiz solig‘i
Ijtimoiy soliq
O‘zbekistonda 2023-yilda yalpi ichki mahsulot (YaIM) o‘sish sur’ati necha foizni tashkil etdi?
2023-yilda O‘zbekistonning real YaIM o‘sish sur’ati 6,0% ni tashkil etdi.
(Manba: O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi)
Talab qonuni nima?
Talab qonuniga ko‘ra, boshqa omillar o‘zgarmagan holda, narx oshganda talab kamayadi, narx pasayganda esa talab ortadi.
Pul-kredit siyosatining turlari qanday?
Pul-kredit siyosati 2 xil bo‘ladi:
Ekspansion (yumshoq) siyosat – iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantirish uchun foiz stavkalari pasaytiriladi, pul massasi ko‘paytiriladi.
Restriktiv (qattiq) siyosat – inflyatsiyani kamaytirish uchun foiz stavkalari oshiriladi, pul massasi cheklanadi.
Ishsizlik darajasi qanday hisoblanadi?
5 baho sizga
Proportsional, regressiv va progressiv soliqlar orasidagi farq nima
Proportsional soliq – soliq stavkasi barcha daromadlar uchun bir xil bo‘ladi.
Progressiv soliq – daromad ortishi bilan soliq stavkasi ham ortadi.
Regressiv soliq – daromad oshgan sayin soliq stavkasi kamayadi.
2024-yil birinchi choragida iqtisodiy o‘sish sur’ati qanday bo‘lgan?
2024-yilning 1-choragida O‘zbekistonning iqtisodiy o‘sishi 5,6% bo‘lgan.
(Manba: O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi, aprel hisobotlari)
O‘zbekistonda 2024-yilda iste’molchilarning talabiga ko‘ra eng ko‘p o‘sish kuzatilgan mahsulotlar guruhi qaysi bo‘lgan?
2024-yilda eng katta talab o‘sishi oziq-ovqat mahsulotlari, xususan, go‘sht va sut mahsulotlari guruhida kuzatilgan.
(Manba: O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi, iste’mol bozori hisobotlari)
O‘zbekiston Markaziy bankining asosiy stavkasi 2024-yilda qanday bo‘lgan?
2024-yilda O‘zbekiston Markaziy banki asosiy stavkani 14% darajasida saqlab qoldi.
(Manba: O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki press-relizi, 2024-yil aprel)
O‘zbekistonda 2023-yil yakuniga ko‘ra ishsizlik darajasi necha foizni tashkil etdi?
2023-yil yakuniga ko‘ra, O‘zbekistonda rasmiy ishsizlik darajasi 8,5% bo‘lgan.
(Manba: Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi, 2024-yil boshidagi hisobot)
O‘zbekistonda 2023-yilda soliq tushumlari qancha bo‘lgan?
2023-yilda O‘zbekiston byudjetiga tushgan jami soliq tushumlari 240,1 trillion so‘mni tashkil etgan.
(Manba: Moliya vazirligining 2023-yilgi byudjet hisobotlari)
Iqtisodiy o‘sish qanday turlarga bo‘linadi?
qtisodiy o‘sish ikki turga bo‘linadi:
Ekstensiv o‘sish – ishlab chiqarish resurslari (ishchi kuchi, kapital) ko‘paytirilishi orqali yuzaga keladi.
Intensiv o‘sish – mavjud resurslardan samaraliroq foydalanish, ya'ni texnologiyalarni joriy qilish va innovatsiyalar orqali yuzaga keladi.
2024-yil birinchi choragida O‘zbekistonda taklif yetishmovchiligi kuzatilgan mahsulotlar ichida eng ko‘p qayd etilgani qaysi?
2024-yil 1-choragida kartoshka va tuxum bo‘yicha taklif yetishmovchiligi kuzatilgan, bu esa narxlarning sezilarli oshishiga olib kelgan.
(Manba: Davlat statistika qo‘mitasi va bozor narxlari monitoringi)
2023-yilda O‘zbekistonda pul massasi (M2 agregati) qancha o‘sdi?
2023-yilda O‘zbekistonda pul massasi (M2) 28,5% ga o‘sdi. Bu iqtisodiy o‘sishni qo‘llab-quvvatlash uchun amalga oshirilgan yumshoq pul-kredit siyosatining bir qismi edi.
(Manba: Markaziy bank 2023-yilgi yillik hisobot)
2024-yil birinchi choragida yoshlar orasida ishsizlik darajasi qanday bo‘lgan?
2024-yil 1-choragida 16–30 yosh oralig‘idagi yoshlar orasida ishsizlik darajasi 15,2% ni tashkil qilgan.
(Manba: O‘zbekiston Respublikasi Bandlik vazirligi, 2024-yil 1-chorak statistikasi)
besh baho
tabrikleyshn