MEDIALINGVISTIKA VA ADABIYOT
Medialingvistikasi nimani o'rganadi?
Media Lingvistikasi ommaviy kommunikatsiya vositalari (gazeta, radio, televideniye, internet) orqali tildan foydalanishning xususiyatlarini, nutqiy ta'sir usullarini va matnlarning lingvistik tuzilishini o'rganadi.
Jurnalistikaning asosiy funksiyasi nima?
Jurnalistikaning asosiy funksiyasi – bu jamoatchilikni axborot bilan ta'minlash, ularning fikrini shakllantirish, nazorat qilish va ijtimoiy muloqotni tashkil etish.
Media" so'zining lug'aviy ma'nosi nima?
"Media" lotincha "medium" - (vosita, kanal) so'zining ko'pligi bo'lib, axborotni tarqatish va almashishda vositachilik qiluvchi barcha kanallarni anglatadi.
Badiiy asar tahririda muharrirning asosiy etik mas'uliyati nima?
Tahrirlangan matnda asosiy mualliflik huquqi kimda qoladi?
Asl muallifda.
Adabiyotning (badiiy nutq uslubining) asosiy funksiyasi nima?
Adabiyotning asosiy funksiyasi – bu estetik funksiya, ya'ni insonlarga emotsional va ma'naviy zavq berish, shuningdek, dunyoni badiiy obrazlar orqali aks ettirish.
Jurnalistikaning "5W" qoidasini sanab bering.
Javob:
Kim?, Nima?, Qachon?, Qayerda?, Nima uchun?
Tahrir (Redaksiya) nima?
Bosish, efirga uzatish yoki boshqa maqsadlar uchun mo'ljallangan matnning muharrir tomonidan ishlanish jarayoni.
Nega mantiqiy nomuvofiqlik (kontradiksiya) tahrir uchun imloviy xatodan ko'ra jiddiyroq hisoblanadi?
Imloviy xato tilning yuzaki qismiga tegishli bo'lib, o'quvchiga ta'sirni kamaytirishi mumkin. Mantiqiy nomuvofiqlik esa asarning mazmuniga va o'quvchi ishonchiga putur yetkazadi; bu asarning ichki tuzilishi buzilganligini bildiradi.
Mualliflik huquqining xalqaro amal qilish muddatlari
Muallifning butun hayoti davomida va vafotidan keyin 70 yil amal qiladi.
Publitsistik uslubning badiiy uslubdan farq qiluvchi asosiy belgisi nima?
Javob: Publitsistik uslubning asosiy belgisi bu dolzarblik (zamonaviy voqealarga aloqadorlik) va axborot berish ta'sir etish (ishontirish) maqsadining birlashuvidir.
Jurnalistikaning ob'ektivlik tamoyilini tushuntiring.
Javob:
Ob'ektivlik – bu jurnalistning shaxsiy fikri, e'tiqodi yoki hissiyoti ta'siridan holi bo'lgan holda, faktlarni to'g'ri, xolis va barcha tomonlarning pozitsiyasini aks ettirgan holda taqdim etishi.
"Media" va "OAV" (Ommaviy Axborot Vositalari) o'rtasida qanday farq bor?
Javob:
"OAV" (Mass Media) — bu ommaviy kommunikatsiyaning bir qismi bo‘lib, asosan ko'p sonli, tarqoq auditoriyaga bir vaqtning o'zida ma'lumot yetkazishga qaratilgan professional tashkilotlar (gazeta, TV, radio). "Media" tushunchasi esa yanada keng bo'lib, unga OAV bilan birga ijtimoiy tarmoqlar, shaxsiy bloglar, mustaqil podkastlar va boshqa raqamli platformalar kiradi.
Tahrir nuqtai nazaridan, "keraksiz detallar" nima?
Asosiy g'oyani yoki syujetni rivojlantirmaydigan, o'quvchining diqqatini chalg'ituvchi ma'lumotlar.
Global miqyosda tahrir etikasining eng jiddiy muammosi nimada?
Turli mamlakatlarda so'z erkinligi normalari turlicha bo'lgani uchun, matn bir davlatda qonuniy, boshqasida esa noqonuniy bo'lishi mumkin.
"Til me'yori" (norma) ni shakllantirish va yoyish borasida Media va Adabiyotning o'rni qanday?
Adabiyot va yuqori sifatli jurnallarning tili til me'yorlarini belgilaydi va mustahkamlaydi. Media (ayniqsa, ijtimoiy tarmoqlar) esa bu me'yorlarni keng jamoatchilikka tarqatadi.
"Sariq jurnalistika" (Yellow Journalism) nima va uning asosiy xususiyatlari qanday?
Javob: Sariq matbuot – bu sensatsiyachilikka asoslangan, faktlarni bo'rttirib ko'rsatuvchi, yolg'on sarlavhalar va shaxsiy hayot tafsilotlarini haddan tashqari oshirib yoritishga qaratilgan jurnalistika turi.
An'anaviy media (Legacy Media) va Yangi media (New Media) o'rtasidagi asosiy farq nimada?
Javob: Asosiy farq interaktivlik va konvergensiyadadir.
An'anaviy media (TV, radio, gazeta) bir tomonlama (bir manbadan ko'p auditoriyaga) xabar uzatadi va foydalanuvchining fikri cheklangan.
Yangi media (internet-portallar, ijtimoiy tarmoqlar) esa ikki tomonlama bo'lib, auditoriyaga kontentni yaratish, fikr bildirish va baham ko'rish imkonini beradi (interaktivlik).
Medialingvistikada "vizual tahrir" deganda nima tushuniladi?
Matnni emas, balki media (video, surat, infografika) elementlarining matn bilan uyg'unligi va ularning ma'noni qanday uzatayotganini nazorat qilish.
Mualliflik huquqini ro'yxatdan o'tkazish tartibi
Ro'yxatdan O'tkazish Bosqichlari (IMA orqali)
Ariza tayyorlash: Intellektual Mulk Agentligiga (IMA) belgilangan shaklda ariza to'ldiriladi;
Asarni taqdim etish: Mualliflik obyekti (qo'lyozma, matnning raqamli nusxasi, dastur kodi va h.k.) deponentlash uchun topshiriladi;
Davlat boji: Ro'yxatdan o'tkazish uchun belgilangan miqdorda davlat boji to'lanadi;
Guvohnoma olish: Agentlik hujjatlarni ko'rib chiqqandan so'ng, muallifga mualliflik huquqi ro'yxatdan o'tganligi haqidagi guvohnoma beradi. Bu guvohnomada asarning nomi, muallifi va deponentlash sanasi ko'rsatiladi;
"Post-haqiqat" (Post-truth) davrida Media Lingvistikasi ilmiy-tadqiqot ob'ekti sifatida qanday yangi o'zgarishlarga duch keldi?
Post-haqiqat davrida ob'ektivlik illyuziyasiga tayanuvchi an'anaviy publitsistika o'rniga, hissiyotlarga asoslangan, shaxsiy e'tiqodlarni mustahkamlovchi va fakt-chekingni inkor etuvchi matnlar ustunlik qilmoqda. Media Lingvistikasi endi nafaqat yolg'on xabarlarning lingvistik mexanizmlarini, balki ijtimoiy-hissiy rezonans yaratish uchun tilning qanday qo'llanilishini chuqur o'rganishga majbur.
Jurnalistika nazariyasidagi "Ijtimoiy Mas'uliyat Nazariyasi" bugungi kunda Raqamli Platformalar (Google, Meta kabi) tomonidan axborot tarqatilishi nuqtai nazaridan qanday qayta ko'rib chiqilishi kerak?
Javob: Ijtimoiy Mas'uliyat Nazariyasi an'anaviy media egalari (gazeta, TV) jamiyat oldida mas'uliyatli bo'lishini talab qilgan.
Muharrir tahrir jarayonida nimaga e'tibor qaratishi kerak?
1. Mantiqiy uyg'unlik (fikrlar ketma-ketligi). 2. Uslubiy ravonlik (g'o'l-g'ashliklar, takrorlar va noaniq ifodalardan tozalash). 3. Faktlarning ishonchliligi. 4. Til normalariga rioya qilish (grammatik va imloviy xatolar).
Kompozitsion tahrirning (tarkibiy tahrir) asosiy vazifasi nima?Matnning bo'limlari, boblari va xatboshilari orasidagi o'rin almashinuvi, mantiqiy bog'liqlikni nazorat qilish.
Matnning bo'limlari, boblari va xatboshilari orasidagi o'rin almashinuvi, mantiqiy bog'liqlikni nazorat qilish.
Mualliflikning Shaxsiy Huquqlari
Muddatsiz amal qiladi. Asarning nomiga, daxlsizligiga va muallifning ism-sharifiga bo'lgan huquqlar (masalan, plagiatdan himoya) muallif vafotidan keyin ham himoya qilinadi.